Nhận biết các màu sắc của phỉ thuý (Jadeite)
Màu sắc của Phỉ thuý – Bút ký màu sắc từ lòng đất ngàn năm
Có người từng nói: “Ngọc phỉ thuý không phải thứ bạn chọn, mà là thứ chọn bạn.” Và với những ai trót vương vào mối duyên này, thì màu sắc của phỉ thuý chẳng còn đơn thuần là sự pha trộn của các sắc tố — mà là ký ức đá, là lời thì thầm của thời gian, và là nhịp đập cổ xưa còn sót lại trong lòng đất sâu.
Màu sắc của phỉ thuý biến hóa vô lượng. Dân gian có câu: “Tam thập lục thuỷ, thất thập nhị đậu, bách linh bát lam” – ý chỉ sự đa dạng vô song của màu nước (độ trong), đậu (kết cấu) và sắc lam (biến thể xanh). Trong khoa học, loại đá quý này là một biến thể của pyroxen (NaAlSi₂O₆) – trải qua hàng triệu năm kết tinh dưới điều kiện nhiệt độ và áp suất đặc biệt trong các mạch đá serpentinit giàu kiềm.
Và chính những điều kiện ấy – kèm theo sự thâm nhập của các nguyên tố vi lượng như Cr, Fe, Mn, Ti… – đã tạo ra muôn vàn biến ảo trong sắc độ. Dưới đây là đôi dòng điểm qua về những màu sắc của Phỉ thuý của kẻ đắm say với ngọc, về từng hệ màu đã từng được chiêm nghiệm qua…
Lục sắc hệ – Màu của sinh khí
Trong tất cả, lục sắc hệ (màu xanh lá) luôn là vương giả. Không chỉ vì vẻ ngoài mát mắt, mà bởi nó tượng trưng cho sinh khí, trường tồn, và cát tường theo quan niệm phương Đông. Màu xanh của phỉ thuý được tạo ra bởi Cr (chromium) hoặc Fe (iron) – những nguyên tố hiếm, chỉ ngấm vào đá khi có điều kiện địa chất khắt khe.
Xanh lục luôn là đỉnh cao trong thế giới phỉ thuý. Đặc biệt là Đế vương lục – sắc xanh của bậc đế vương, không chỉ quý bởi độ hiếm, mà còn vì thần thái tôn nghiêm, sâu sắc. Tôi từng cầm một miếng ngọc mang sắc Lạt dương lục – xanh chanh cay nhẹ, mà ngỡ như cầm cả sinh lực của mùa hạ rực rỡ trong tay. Sắc Táo quả lục ngọt ngào như buổi sớm, hay Tình thuỷ lục trong như hồ gương tĩnh lặng, là những màu khiến lòng người yên lại. Có khi chỉ một tia Chính dương lục giữa thân đá xám thôi, cũng đủ làm rung động trái tim người sành ngọc
• Đế vương lục (帝王绿): Xanh đậm rực rỡ, ánh như lục bảo. Rất hiếm, tượng trưng cho quyền lực và sự bất khả xâm phạm.
• Chính dương lục (正阳绿): Xanh thuần khiết, đều màu, trong sáng như nắng ban mai.
• Lạt dương lục (辣阳绿): Xanh tươi rực rỡ – tươi sáng, như vừa ngắt một quả chanh non.
• Táo quả lục (苹果绿): Mềm dịu, xanh như táo non mới gọt vỏ.
• Tình thuỷ lục (晴水绿): Trong sáng, nhẹ tênh như nước suối giữa trưa trời quang.
• Đậu lục (豆绿): Nhẹ nhàng, hơi đục – giống màu hạt đậu xanh còn tươi.
• Bạc thái lục (菠菜绿): Đậm và mượt như rau chân vịt non.
• Mặc lục (墨绿): Xanh thẫm gần đen, mang dáng dấp cổ xưa – như sắc áo lam của ẩn sĩ ẩn mình nơi rừng sâu.
Lam sắc hệ – Sắc thái tĩnh tại
Phỉ thuý lam có được màu nhờ Fe và Ti (titanium). Lam là màu của thiền, của thủy hành – mang sự trầm ổn và chiều sâu.
Những viên đá mang sắc Lam tình, Thiên không lam, hay Hồ thuỷ lam gợi cho tôi cảm giác như đang đứng trước biển lớn – lặng mà rộng, sâu mà xa. Lam thuỷ, màu lam trầm nhất, dường như chứa đựng một tầng nghĩa thiền – ngẫm mãi không hết.
• Lam tình (蓝晴): Nhẹ nhàng, lam như ánh trời sau cơn mưa.
• Thiên không lam (天空蓝): Xanh nhạt như tầng trời cao vời vợi.
• Hồ thuỷ lam (湖水蓝): Như gợn nước hồ sớm mai – vừa có ánh sáng, vừa có bóng râm.
• Lam thuỷ (蓝水): Xanh đậm, có chiều sâu như đáy hồ thiền – trầm mặc mà thanh cao.
Tử sắc hệ – Thần bí và quý tộc
Màu tím trong phỉ thuý hiếm, do Mn (mangan) cùng Fe tạo nên. Đây là màu của sự bí ẩn, cao quý, và trường thọ.
Tôi gọi tím là màu của “người ẩn sĩ”. Sắc Gia tử nhẹ nhàng như lời thì thầm, Tử la lan thì ngọt ngào mà không phô trương. Hoàng gia tử – tím hoàng tộc, là loại mà chỉ cần một ánh nhìn là biết ngay phẩm cách chủ nhân không tầm thường.
• Hoàng gia tử (皇家紫): Tím đậm, rực như áo choàng vương hậu.
• Gia tử (茄紫): Nhẹ như vỏ cà, có nét dân dã mà duyên dáng.
• Tử la lan (紫罗兰): Tím ngọt như cánh hoa violet đầu xuân.
• Phấn tử (粉紫): Tím nhạt như phấn hồng – dịu dàng và thanh nhã.
Hồng – Hoàng sắc hệ – Sắc màu của vượng khí
Hai màu này xuất hiện khi phỉ thuý lộ ra ngoài đất và bị khoáng chất sắt oxy hoá thẩm thấu – gọi là màu thứ sinh.
Khác với những màu nguyên sinh, sắc đỏ và vàng là màu thứ sinh – như đã từng bị thời gian và đất trời tôi luyện qua. Những viên mang sắc Hạc hoàng, Hạc hồng, hay Tranh hoàng thường mang nét mộc mạc, đằm sâu – không cần chói mắt mà vẫn cuốn hút lạ kỳ.
Sắc Tranh hồng rực rỡ, như ánh nắng chiều nhuốm đỏ mái ngói cổ đình. Hồng – đỏ thuần, có lúc mang khí chất rực lửa, có lúc lại đằm thắm như giọt máu tim.
• Hồng (红): Đỏ rực – đại diện cho tình cảm mãnh liệt và vận may.
• Tranh hồng (橙红): Đỏ pha cam – tươi tắn như lửa hạ.
• Hạc hồng (褐红): Đỏ nâu trầm tĩnh – mang vẻ cổ điển, chững chạc.
• Hạc hoàng (褐黄): Nâu pha vàng – ấm áp như đất phơi chiều.
• Tranh hoàng (橙黄): Vàng cam – sắc vàng tươi pha ấm.
• Hoàng (黄): Vàng ròng – tượng trưng cho vinh hoa và tài lộc.
Bạch – Hắc sắc hệ – Âm dương hài hoà
Phỉ thuý trắng hoặc không màu không có nguyên tố tạo màu – là sự thuần khiết tuyệt đối. Còn màu đen lại được tạo từ khoáng chứa carbon hoặc khoáng sắt đen.
Có người cho rằng không màu là nhàm chán – tôi thì ngược lại. Vô sắc trong suốt như giọt sương đầu cành, mang sự thanh sạch khó tả. Bạch sắc – trắng ngọc tinh khôi, là hiện thân của tấm lòng không tì vết.
Còn Ô kê chủng và Mặc thuý – là hai sắc khiến tôi ngẫm nhiều nhất. Đen không chỉ là đen. Dưới ánh đèn, Mặc thuý hiện lên sắc xanh thăm thẳm, như bí mật được che giấu bao đời.
• Vô sắc (无色): Trong suốt – như giọt sương trên cánh sen sớm.
• Bạch sắc (白色): Trắng tinh, như bạch ngọc thời Đường.
• Ô kê chủng (乌鸡种): Như màu gà ác – đen nhưng lẩn vân trắng.
• Mặc thuý (墨翠): Đen như mực, nhưng soi sáng thì ánh lên màu xanh ngọc sâu kín.
Thanh sắc hệ – Cổ điển và sâu lắng
Là sự pha trộn giữa xanh và xám, hình thành từ các phản ứng khoáng hoá không hoàn toàn. Màu này gợi vẻ cổ xưa, trầm mặc như đá tạc bia miếu cổ.
Trong khoảnh khắc nhìn thấy viên Can thanh – xanh rêu khô cằn, tôi nhớ đến bức tường rêu phủ nơi ngôi đền cổ. Hoa thanh, loang như mây, là một kiểu đẹp không theo khuôn khổ. Du thanh, thì bóng bẩy và thâm trầm như nét mực dầu thấm trên lụa tơ.
• Bạch để thanh (白底青): Nền trắng pha xanh, tương phản nhưng hòa hợp.
• Hoa thanh (花青): Loang lổ như mây trôi trên nền trời xám.
• Can thanh (干青): Xanh rêu khô, không bóng – mộc mạc như chốn rừng xưa.
• Du thanh (油青): Xanh dầu, hơi bóng – thâm trầm và kín đáo.
Đa sắc hệ – Giao hội của linh khí
Khi một viên phỉ thuý có nhiều màu kết hợp, đó là kỳ duyên của đá. Người xưa tin rằng các màu trong một viên ngọc như ngũ hành giao hoà.
- Xuân đái thái (春带彩): Viên ngọc có pha ba màu chủ đạo là xanh lục, tím và hồng nhạt. Tượng trưng cho sự tươi mới, sinh sôi, phồn vinh như tiết xuân. Rất được ưa chuộng vì sắc độ hài hoà, ngụ ý ngũ hành tương sinh.
- Hoàng gia lục (黄加绿): Vàng xen xanh – như long bào gấm vóc, màu vàng và xanh lục phối trộn trên cùng viên ngọc.Biểu trưng cho phú quý và trường thọ. Vàng đại diện cho tài lộc, xanh đại diện cho sinh khí – là màu cát vượng.
- Phúc Lộc Thọ (福禄寿): Ba màu tượng trưng cho ba điều may mắn lớn nhất của đời người: Đỏ / Hồng → Phúc (hạnh phúc). Xanh lục → Lộc (tài lộc). Tím / Tử → Thọ (trường thọ). Viên ngọc có ba màu này rất quý, tượng trưng cho cuộc đời viên mãn.
- Phúc Lộc Thọ Hỉ (福禄寿喜): Thêm màu tím hồng nhạt hoặc lam để biểu trưng cho Hỉ (niềm vui). Viên ngọc này tượng trưng cho niềm vui sum vầy, gia đạo an khang bên cạnh Hội tụ đủ năm sắc, tượng trưng cho ngũ phúc lâm môn. Đây là loại đa sắc cao cấp nhất, ý nghĩa cát tường viên mãn toàn diện, rất hiếm gặp.
Chút suy tư của người yêu ngọc
Ngọc không chỉ là vật chất. Nó là ký ức hàng triệu năm, là kết tinh của khoáng chất và thời gian, là linh khí của đất trời. Mỗi màu sắc của phỉ thuý không chỉ gợi nên cảm xúc mà còn kể một câu chuyện – về sự hình thành, sự sống, sự trầm tĩnh, và cả sự luân hồi.
Chơi ngọc không chỉ là nhìn vào màu sắc. Là nghe – lặng nghe tiếng thì thầm của đá. Là cảm – cảm được khí chất, lịch sử, sự sống của ngọc qua từng vết rạn, vết loang.
Người chơi ngọc lâu năm, càng nhìn ngọc càng thấy… mình trong đó.
Bạn có viên phỉ thuý nào mang màu sắc mà bạn luôn nhớ mãi không?
Tìm hiểu thêm về phỉ thuý:
Liên hệ cho VietGemstones nếu bạn cần tư vấn thêm nha!
